ABD ambargosunun etkileri
22 Eylülde İran’ın Huzistan eyaletinin başkenti Ahvaz’da askeri geçit törenine düzenlenen saldırıda 29 kişi öldürüldü. Mollalar rejimi, İran’daki kitlelerin ABD ambargosunun etkisi sonucu yüksek enflasyon, kıtlık ve yolsuzluklardan etkilendiği bir ortamda, bu saldırıyı kullanarak etrafında büyük bir birlik oluşturmaya çalışıyor.
İran, Ortadoğu’daki savaşlara o kadar çok bulaştı ki bu saldırı çok farklı çevrelerin işi olabilir. Hem IŞİD, hem de Huzistan eyaletinin çoğunluğunu oluşturduğu ayrılıkçı Arap milliyetçileri, saldırının arkasında olabilir. Ayetullah Hameney Suudi Arabistan ve ABD’yi teröristleri desteklemekle suçlayıp, rejimin önderlerinin yaptığı yolsuzluklardan dolayı kitlelerde biriken öfkeyi başka yöne çekmeye çalışıyor.
Ocak ayındaki isyanlar kanlı bir şekilde bastırılmasına rağmen emekçiler, yoksul köylüler veya esnaf, defalarca protesto yürüyüşleri tertipleyip ödenmeyen ücretlerin ödenmesi, iflas bayrağı çeken bankalardaki alacakların verilmesi veya işsizliğe karşı çıkmak için eylemler yaptı. Örneğin Huzistan’da susuzluğa ve suyun kirlenmesine “dini alet edip suyu çalanlara” karşı yürüyüşler yapıldı.
Mayıs ve sonra yeniden temmuz aylarında, kamyon şoförleri ülkenin birçok yerlerinde greve gitti. Ülkenin neredeyse tüm taşıma işleri devletin, daha somut olarak Pasdaranların (devrim muhafızlarının) tekelinde. Kamyon yedek parçaları ve lastikleri onların tekelinde ve fiyatları, aşırı pahalı. Kamyon şoförleri, kendi hesabına çalışan emekçiler konumunda ve yaptıkları taşıma işlerinin fiyatını, devlet belirliyor.
Mayıs grevinden sonra devlet, kamyon şoförlerine %20’lik zam verdi. Ancak kamyon şoförleri, bunun yetersiz olduğunu belirtip %40 zam istiyor. Kamyon şoförleri aynı zamanda şiparişlerde yapılan haksızlıkları ve keyfi davranışları da protesto ediyor.
Kamyon şöförleri, diğer kitleler gibi, ABD ambargosu kararının açıklanmasından sonra İran parası riyalin değer kaybetmesinden etkileniyor. Ancak ambargonun en feci sonuçları 4 kasımdan sonra başlayacak, çünkü İran petrolü satın alınması yasağı ve dolara bağlı uluslararası ticaret ağlarını kullanma yasağı bu tarihten sonra uygulanmaya başlayacak. Ancak şimdiden etkileri hissedilmeye başlandı.
Şubat ve Eylül ayları arasında, İran parası riyal, dolar karşısında %72 değer kaybına uğradı. ABD’nin yaptırımlarından korkan Total İran’ı terk etti, Air France ve British Airwayes ise İran’a olan seferlerini durdudu.
Tüm bunlar yabancı sermayeninin İran’ı terk etmesini ve döviz kıtlığını hızlandırdı. Sonuçta ekonomiyi iyice sarstı: Örneğin sadece ağustos ayında araba üretiminde %38’e varan bir düşüş yaşandı. Dış ticaret tamamen rejimin tekelinde ve İran İslam Cumhuriyet’i Başkanı Ruhani, riyal kurunu ağustos ayına kadar sabitlemeye karar verdiği için İran riyali, dolar karşısında çok avantajlı oldu; mollalara yakın çevreler bu durumdan çok yararlandı: Düşük kurdan çok miktarda dolar alıp sonra da kara borsada yüksek fiyatlarla sattılar.
Aynı şekilde çok miktarda cep telefonu ithal ederek yüksek fiyattan iç pazarda satıp köşeyi döndüler.
Zenginler servetlerini koruyabilmek için altın ve araba satın alıyor, kitleler ise daha feci bir şekilde kemer sıkıyor. Altı ay içerisinde yıllık enflasyon %8’den %18’e tırmandı. Meyve ve sebze fiyatı %50 zamlandı ve yoğurdun fiyatı o kadar arttı ki bazı aileler yoğurt bile yiyemiyor.
Sonuçta kitleler mollalara karşı tepki göstermeye başladı: Tahran pazarlarında “Onlar çocuklarını ABD ve Kanadaya gönderdiler, bizler her gün daha da yoksullaşıyoruz” gibi laflar sıkça duyuluyor. Rejimin, kitlelerin öfkesini ambargonun sorumlusu olan ABD’ye doğru kanalize etme çabaları artık tutmuyor.
Trump ambargo sayesinde, her geçen gün tepkilere yol açan İran rejimini yıkacağını iddia ediyor. Bu gerçekleşse bile,eğer emekçiler ve yoksullar, yaklaşan ekonomik felaketin bedelini ödemek istemiyorlarsa kendi öz örgütlerini oluşturmalı. LO (28.09.18)
