Rusya : Dünya krizi, Sovyet sonrası krizi daha da derinleştiriyor
Son bir yıl içerisinde Rusya’da sanayi üretimi yüzde 10 geriledi; tüketim de bu kadar geriledi; ulusal para birimi ruble yüzde 30 değer kaybetti; işyerleri kapanıyor bazıları arada bir çalışıyor. Büro çalışanlarının ücretlerde önemli düşüş ve işten atılma yaşanıyor; otomobil ve metal işkollarında aylarca geçici işsizlik oluyor. Büyük sanayi şirketlerinde yılsonuna kadar toplu tensikat yapılacak; yeniden bazı işyerlerinde ücret ödenmiyor ve de bazı işyerleri para olmadığından mal değiş tokuşu yapıyor...
Merkezi devlet yetkilileri, toplumsal patlama ihtimalinden çekiniyor ve krize çare olması için bir sistem deneniyor. Kremlin’den yerel valilere özel emirle, tensikatlara başvurmadan işin durdurulması istendi. Yüz binler hatta milyonlarca sanayi işçisi aylarca ücretsiz izne, yarım gün çalışmaya zorlandı. En iyi durumdakiler kazançlarının üçte birinden oldu. Çünkü Kremlin’in emirlerine rağmen bazı yerlerde idareciler ve resmi yetkililer, ücretleri düzenli ödemiyor. Bazı askeri tersaneler ve makine fabrikaları da dahil.
Yazın, Leningrad bölgesinde bir kentteki üç büyük fabrika aylarca emekçilerin ücretini vermediği gibi fabrikayı kapatmakla da tehdit etti. Bunlardan birinin sahibi Rusya’nın en zengini olarak bilinen alüminyum kralı ve Putin’in en yakın dostlarından Deri Paska’dır. Bunu protesto eden emekçilerin tepkisi isyan seviyesine gelince, olayları yatıştırmak için Putin acilen şehre gitti ve yapmayacak olsa da patronları, işçilerin ücretini ödemezse fabrikaları devletleştirmekle tehdit etti. Putin bunu yapmak zorundaydı çünkü işçiler buradan geçen ana demiryolu hattını kesmekle tehdit ettiler. Kentin yöneticisi bir gazeteye “kentimiz, tek tür üretime bağlı diğer 17 kente benziyor ve aynı sorunları yaşıyor” diye açıklama yaptı. Gazete, burada yaşanan tepkinin kısa sürede diğer kentlere yayılabileceğinden çok dikkatli olmak gerektiğini yazdı.
400 civarında olan benzer sanayi kentleri, Rusya sanayi üretiminin yarıdan fazlasını gerçekleştiriyor.
Devlet yetkilileri, bu kentlerin sorun olacağını düşünerek, en azından bir kısmını dağıtmaktan söz ediyor. Çünkü onlara göre, 25 milyon nüfusu barındıran bu kentlerde sosyal ve siyasi sorunlar başladı. Hazırlanan bir raporda, işçi sınıfının kriz nedeniyle büyük tepki gösterileceğinden söz ediliyor. Hatta Bölgelerden Sorumlu bakan, bu kentlerin 17’sinde ‘her an patlama olabileceğini’ ve 60’ında durumun ‘aniden kötüye gidebileceğini’ ve 200’ünün durumunun ‘kritik’ olduğunu açıkladı.
Rusya’da iktidar çevreleri içinde, Putin ve Medvedev çevrelerinin çıkar mücadeleleri ortaya çıktı. Örneğin, Medvedev mevcut krizin “değişime, modernleşmeye” bir fırsat olduğunu söyleyip Putin’e karşı tavır alıyor. Eylül ortasında Medvedev’e yakın liberal bir gazete Rusya ile ilgili olarak, Putin için hoş olmayan bir tablo çizip Rusya’yı “geri kalmış” bir ülke “demokrasisi çok zayıf” ve ekonomisi “çok ilkel” olarak nitelendirdi.
Putin ise SSCB’nin çöküşüne “20’inci yüzyılın en büyük jeopolitik felaketi” diyor. Medvedev, Ekim devrimi yıldönümünü fırsat bilerek tam aksini iddia etti. Putin, Stalin’i övüp “çok iyi bir yönetici” olarak nitelendirirken Medvedev “Stalin dönemindeki Sovyet yönetiminin affedilemeyecek cinayetler işlediğini” söylüyor.
Medvedev, bu kriz fırsatıyla, modernleşmeden bahsederken Putin’i işaret edip “geçmiş yıllarda gerekenler yapılmadı, yapılanlar da gerektiği gibi yapılmadı” diyor. Bilerek konuşuyor çünkü Putin’in en yakınında olanlardandır. Medvedev’in kişisel ihtiraslarının ötesinde esas sorun, Stalin döneminden beri var: İktidarın başında olan, çevresine, iktidarın nimetlerinden yararlanabileceklere, devlet aygıtı ve işyerlerindeki mevkileri dağıtma olanağına sahiptir. Ama şimdi ek olarak krizden kaynaklanan bir sorun var.
Muhakkak ki Putin, son 5-6 yıllık dönemde işsizliğin sorun olmamasından ve ücretlerde göreceli bir artış olmasından ötürü kitlelerin bir kısmında desteğini koruyor. Eğer kriz daha da kötüye giderse, ülkenin başındaki bürokrasinin ve çıkar guruplarının tavır değiştirmeyeceğinin garantisi yok.
Görünen odur ki, en azından bürokrasinin bir kesimine, kitleler ve işçiler arasıda hoşnutsuzluk ve tepki artarsa, sorunları üzerine yıkabilecekleri bir günah keçisi gerekebilir. Medvedev ve bazı iktidar çevrelerinin yaptıkları hesap bu olsa gerek.
LO (11.11.09)
