Borsa : Çılgın bir sistem
Dünya çapındaki finansal piyasalar 5 Ağustos’da ani, keskin bir düşüş yaşadı ve bu durum küresel ekonominin daha da çökeceği yönündeki korkuları arttırdı. Milyarder Warren Buffet, bu çöküşten birkaç gün önce Apple hisselerinin yarısını satmıştı ve eğer bunu yapmasaydı bugün fırtınanın ardından, piyasaya sürebileceği 277 milyar dolarlık nakit parası olacaktı.
Ancak bu finans spekülasyonu, krizindeki bir ekonomide gerçekleşiyor. Kapitalistler ABD’de bir ekonomik daralma, gerilemeden korkuyorlar. Hanehalkı tüketimi azalıyor ve bu durumdan en çok, halk tarafından genel olarak tüketime yönelik satın alımlara en çok bağımlı olan şirketler etkileniyor. Sanayi yatırımlarının en düşük düzeyde olması, ve ABD’de Temmuz ayında hızla ve yüksek bir artışta gerçekleşen son işsizlik rakamlarırnın yayınlanması borsanın düşüşünü hızlandırdı.
Amerika’daki belirsizliklere Çin’deki ekonomik durum da ekleniyor. Dünya kapitalizmi, onlarca yıldır Çin’in büyümesinden, başka bir deyişle çok uluslu şirketlerin daha fazla kâr elde etmek için, bu ülkedeki işçi sınıfının aşırı sömürüsünden yararlandı. Bugün Çin ekonomisi durgunlaşıyor ve ABD emperyalizminin zayıflatmak istediği Çin’e karşı aldığı korumacı önlemler, krizi daha da derinleştiriyor. Bu, bütün halkları yoksulluğa mahkum eden ve dünya savaşına doğru sürükleyen bir sistemin birçok çelişkisinden sadece biri.
Bu mali krizin kısa vadeli sonucu ne olursa olsun, bunun bedeli yine işçiler, emekçiler tarafından ödenecek ve ekonominin felaket boyuttaki yıkıcı evrimi hızlanacak.
(LO, 09.08.24)
Hatırlayalım :
Kapitalist sistemin en büyük krizlerinden biri 1929 yılında yaşandı. 1935 yılına kadar sürdü. 1929 yı-lının 24 Ekim ayında, ekonomi tarihine «Kara Perşembe» olarak geçen tam bir borsa çöküşü gerçekleşti. Borsada bir gün içinde 4 milyar doların üzerinde kayıp oldu. Bu krizde, 4000 civarında banka battı. Çöküş, kısa sürede dünyaya yayıldı ve büyük dünya krizi adı verilen ve yaklaşık on yıl süren bir krize dönüştü.
Kriz ABD’de Avrupa ülkelerinden daha kısa sürdü. ABD’nin GSYH’sı 1929 yılında 315 milyar dolar iken 1933 yılında 216 milyar dolara düştü, işsizlik oranı 1929 yılında yüzde 3.2 iken 1933 yılında yüzde 25’e yükseldi.
Daha sonra büyük ve dünyaca hissedilen krizlerden bir diğeri, 58 yıllık yatırım bankası Lehman Brothers’ın15 Eylül 2008 tarihinde 613 milyar dolarlık borçla iflas etmesi sonucunda oluştu.
«Kara pazartesi» olarak anılan günün ardından, finans devleri birbirlerinin ardından çöktüler. ABD yönetimi, bazı şirketlere el koydu ve 25 banka ABD Hazinesi’nin kontrolü altına alındı.
Daha sonra mali kriz genişledi, küresel ekonomik krize dönüştü. Avrupa’dan Uzakdoğu’ya neredeyse hemen her yerde etkilerini ciddi şekilde gösterdi.
Kriz dönemlerinde kâr oranlarında ani düşüşler yaşanıyor. Yatırımlar kısılıyor. Stoklar birikiyor. Toplu işten çıkarmalar başlıyor, dolayısıyla çalışan işçi sayısı azalıyor. Talep miktarı düşüyor. Dolaşım daralıyor. Fiyatlar ve ücretler düşüyor, ticari işlemlerin miktarı azalıyor. Piyasa daha da daralıyor ve krediler geri ödenemez hale geliyor.
Görüldüğü gibi, 1929, 2008 krizleri, kapitalist sistemin ne ilk krizleri, ne de sonuncuları olacaklar. Sistemin anarşik işleyişi, bu ekonomik bunalımların, krizlerin, bu sorunların sürekli olarak varolmasına, terarlanmasına yolaçacak.
Bunlardan kurtulmanın tek yolu, kapitalist sistemi alaşağı edip, ortadan kaldırmak. Onun yerine işçi ve emekçilerin son aşamada sınıfsız bir topluma dönüşecek olan kendi ekonomik ve politik düzenlerini
kurmaları olacak.
(09.08.24)
