Krizden isyana
Haftalarca süren protestolarla sarsılan Sri Lanka’da devletin zirvesini kontrol eden Rajapaska ailesi, ağabeyi Mahinda’yı kurban etmek zorunda kaldı.
9 mayısta, ikinci kardeş, küçük kardeşi Gotabaya’nın başkanlığını kurtarmak amacıyla Başbakanlık görevinden istifa etti. Klanın diğer birkaç üyesi son haftalarda bakanlıklarından istifa etmişti.
Rajapaskaların yükselişi, ordunun Tamil azınlığa karşı uyguladığı baskıdaki rollerinden kaynaklanıyor. 2009’da Tamillerin örgütü olan Tamil Kaplanların isyanına, kanlı bir şekilde son vermişti. 2005’ten 2015’e kadar cumhurbaşkanı olan Mahinda, seçimleri kaybettikten sonra muhalefete boyun eğmek zorunda kaldı. Ancak 2019’da, 258 ölü ve yaklaşık 500 yaralı ile sonuçlanan İslamcı saldırıların halkta uyandırdığı duygudan yararlanan bu klan, Sinhalese ve Budist çoğunluğu pohpohlayan milliyetçi demagojiyle asla cimri davranmayarak yeniden iktidara geldi.
O zamandan beri, Sri Lanka çözümü bulunamayan bir ekonomik krize girdi. Covit salgın, Tamil saldırılarının etkisini pekiştirerek turizm kaynaklarını kuruttu. Ülke çok borçlu ve döviz rezerleri bitti. Hızlanan küresel enflasyon, ithalatı karşılanamaz hale getirdi: Sri Lanka rupisi Mart ayında değerinin %30’unu kaybetti. Elektrik sadece aralıklı olarak çalışıyor, hastalar artık ilaç bulamıyor ya da bulunan ilaçlar çok pahalı. Ayakkabılar bile, ithalatı durdurulan ve temel olmayan mallar olarak kabul edildi.
Hükümet, fiyatları uluslararası piyasalarda hızla yükselen kimyasal gübrenin ithalatına gerekli parayı bulamadığı için yapamadı ancak, çevrecilik bahaneleri ileri sürerek bu gerçeği sakladı. Sonuçta tarımsal üretim düştü, gıda kıtlığı var ve yoksul nüfus her gün bir öğün atlıyor.
Başkent Kolombo’da bir buçuk aydır her gün cumhurbaşkanının görevden alınmasını talep eden gösteriler yapılıyor. Rajapaska’nın aşırı milliyetçiliğini destekleyen Budist din adamları bile onlara karşı döndü ve kendilerini sokaklarda gösterdiler. Yüz yüze saraya ve bakanlıklara ulaşmaya çalışırken polis tarafından geri itilen göstericiler, bazı bakanların evlerini ateşe verdi.
8 mayısta Rajapaska, hükümet karşıtı protestoculara polisin göz yaşartıcı gaz eşliğinde sopalarla saldıran destekçilerini harekete geçirdi. İki milletvekili göstericilerin üzerine ateş açarak onları öldürdü. Ada genelinde sokağa çıkma yasağı ilan edildi, dokuz kişi öldü ve 300 kişi yaralandı.
Başbakan ülkeyi istikrara kavuşturmak için muhalefeti hükümetine katılması için boş yere ikna etmeye çalıştıktan sonra yine de havlu atmak zorunda kaldı. İktidar boşalır boşalmaz, muhalif politikacılar, Başkan Gotabaya Rajapaska’nın zayıflamış otoritesi altında yeni bir hükümet kurdular.
Yeni başbakan Ranil Wickremesinghe, dördüncü kez iktidara geri dönüyor. Ekonomik çöküş göz önüne alındığında, halka yalnızca fedakarlık vaat edebilirdi: "Önümüzdeki iki ay hayatımızın en zor dönemi olacak", ekonomik kriz "bir iyileşmeden önce daha da kötüye gidecek."
16 mayısta, yalnızca bir günlük yakıt stoğunun kaldığını kabul etmek zorunda kaldı. Dört tanker, komşu Hindistan tarafından serbest bırakılan bir acil durum kredisi ile finanse edildi, ancak demirlediklerinde, ertelemenin sadece birkaç gün süreceği görülecek. Ekonomi bakanı ile birlikte Wickremesinghe, insanların buluştuğu ve kendiliğinden protestoların başladığı benzin istasyonlarında sıraya girmeyi bırakmaları için yalvardı.
Yeni hükümet çaresizce daha fazla banknot basacağının sinyallerini verirken, bunun enflasyonu hızlandıracağını kabul etti.
Gösterilere ve sebep oldukları siyasi istikrarsızlığa son vermek istiyor. Ancak, bu ülkenin içinde bulunduğu küresel ekonomik krizin pençesini gevşetmek için işçi sınıfının ve yoksul nüfusun böyle bir siyasi iktidardan hiçbir beklentisi yoktur. LO (20.05.22)
