Kısa çalışma ödeneği Hükümetten patronlara kriz kıyağı
Kısa çalışma ödeneği, 2003’te yasalaştı ve ilk kez 2004’te uygulandı. Yönetmelik hükümlerine göre;
*İşyerindeki üretim genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle, haftalık çalışma süresi geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılmışsa.
*İşyerinde faaliyet tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durmuşsa, işveren tarafından, İşkur’a müracaat edilerek işçiler için ödenek talep edilir.
Talebi kabul edilen patron;
*İşçileri çalıştırmadığı süre boyunca ücret ödemez.
*Gelir vergisi yatırmaz.
*SSK ve işsizlik sigortası primi kesilmez.
Kısa çalışma ödeneği süresince işçiler daha önceki aylık ücretleri ne olursa olsun en az 266, en fazla da 532 lira aylık işsizlik ödeneğini İşkur’dan alır. İşçinin, İşkur’dan ödenek alabilmesi için;
Son üç yıl içinde en az 20 aylık yani 600 günlük çalışmasının olması,
Son 120 gün bu işyerinde aralıksız çalışıyor olması gerekir.
İşyerinde toplu iş sözleşmesi varsa, patron sendikaya yazılı olarak durumu duyurur. Yoksa patronun talebinden işçinin haberi olmaz. Devlet ile patron, işçiler hakkında karar verir.
Patronun talebi Çalışma Bakanlığı müfettişleri tarafından denetlenir. Normal prosedürde talebi müfettişler kabul eder ama “genel ekonomik krizin varlığını, işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarının iddia etmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması” halinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, krizin var olduğu kararını ilan edebilir. Bakan kriz kararı vermişse, kısa çalışma ödeneği için başvuran işverenlerin;
Nakit darlığı,
Ödeme güçlüğü,
Pazar daralması,
Stok artışı gibi sebeplere dayalı olarak yaptığı başvurular, işyerinde üretim durmasa bile, yani ekonomik krizden etkilenmese bile kabul edilir.
İşte, Çalışma Bakanı’nın işçi-işveren sendikaları başkanlarını toplayıp birlikte karar aldırmaya çalışmasının sebebi bu.
İşyerinde kısa çalışma uygulamasının ilanını duyan işçinin önünde iki seçenek var. Ya bunu kabul edip şartları varsa İşkur’a müracaat edecek veya kabul etmeyip iş akdini, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesine göre, tazminat haklarını alarak ayrılacak. Ancak, işçinin karar vermesi için en fazla 6 işgünü vardır. Tabii patron durumu bildirir ve işçiye tazminatı öderse! Elbette patronlar, “krizdeyiz” deyip, işçinin haklarının üzerine yatacaklar.
Eğer işçi işten çıkmazsa ve ödeneği kabul ederse; işsizlik ödeneğine hak kazanmış ise, 30 gün içinde İşkur’dan ödenek talebinde bulunması gerekir.
En fazla üç ay süresince verilen ödenekten sonra işyeri krizden çıkamaz ve işveren, işçilerini işten çıkarırsa, bu kez işten çıkarılan işçi, alması gereken işsizlik ödeneğini 3 ay eksik alır. Çünkü, kısa çalışma ödeneği olarak aldığı 3 ay, işsizlik ödeneği süresinden düşülür.
Kısa çalışma ödeneği almayı kabul eden işçi, başka bir yerde iş bulup işyerinden ayrıldığı takdirde hem bu ödeneği kesilir hem de kendi isteğiyle ayrıldığı için kıdem tazminatını yakmış olur.
Bütün bu düzenleme, işçiyi kriz döneminde patronuna, ondan bir ücret almadan sermaye biriktirmeye hizmet etmesi amacıyla düzenlenmiş. İşçinin ücreti, devletin kasasından ödenecek, işçi de kriz nedeniyle daha ağır çalışma baskısı altında kalacak. Tazminatı, işsizlik sigortası yanmasın diye işçi sesini çıkaramayacak.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik’in düzenlediği toplantıya TİSK (İşveren Sendikaları Konfederasyonu), Türk-İş, Hak-İş ve daha önce toplantıya katılmayacağını açıklayan DİSK katıldı. Varılan uzlaşmaya göre, çalışma ödeneği miktarı yüzde 50 artırılacak. Böylece ödeneğin alt sınırı 400 Lira, üst sınırı ise 800 Lira olacak ve süresi 6 aya çıkacak. Bakan, şu ana kadar 600 firmanın 70 bin çalışan için kısa çalışma ödeneğine başvurduğunu açıkladı.
Kısa çalışma ödeneği, patronların kriz gerekçesiyle işçilerini daha ağır koşullara sessizce çalıştırmasına ve patronların sömürüyü daha da arttırmalarına olanak sağlayacak. (01.02.09)
